Onlangs schreef ik dat ik met een project bezig was. Inmiddels is dit afgerond, na onder meer uren internet afgraven. Het resultaat is een uitgebreid artikel met achtergrondinfo over de situatie rond de onlangs gekapte bomen bij Woudrichem. Hier lees je het uiteindelijke artikel, maar ook waarom ik als niet-Woerkumse besloot een onderzoek in te stellen.
Het onderzoek
Soms word je ergens zó door gegrepen dat je haast letterlijk je neus erin wilt steken. Deels uit nieuwsgierigheid, deels ook omdat je iets wilt doen om mensen te helpen door hun prangende vragen te beantwoorden. Ik ben geen journalist, wel iemand met liefde voor schrijven.
Toen ik vorige week op Twitter diverse verontruste berichtjes zag over de kap van een rij bomen op de landtong tegenover Woudrichem, was ik gelijk alert. Ik mag dan in Gorkum wonen, mijn roots liggen aan de overkant.
Ik ben opgegroeid in de gemeente en ondanks dat ik nooit in het stadje zelf gewoond heb, ken ik het van haver tot gort. De gekapte populieren hebben me meer dan eens een prettig uitzicht verschaft en ik kon niet geloven dat uitgerekend die bomen nu in horizontale positie op de punt tussen Maas en Waal lagen.
Al snel kwam de geruchtenmachine op gang en deden de vreemdste verhalen de ronde. Mensen wisten amper wie of wat verantwoordelijk was en waarom. Reden des te meer om op onderzoek uit te gaan en de boel uit te pluizen. Al snel stuitte ik op interessante informatie, maar ik kon niet zomaar ergens over schrijven, dus moest er geverifieerd worden. Zo heb ik heel wat mailtjes verzonden, contactformulieren volgeschreven en diverse telefoontjes gepleegd.
Zelfs in het geval het onderzoek op niets uitgelopen zou zijn en ik niet voldoende concrete informatie kon verkrijgen om het resultaat in een artikel uit te werken, zou het niet voor niets geweest zijn. Ik weet inmiddels namelijk ‘alles’ over populieren en heb veel geleerd over onderwerpen als waterbouwkunde, civiele techniek en wetgeving omtrent vergunningen etc. Leergierig als ik nog altijd ben, heb ik alle informatie als de spreekwoordelijke spons opgezogen.
Maar slechts een paar dagen verder, was ik meer informatie rijker dan ik had durven hopen. De mensen met wie ik gesproken heb, waren stuk voor stuk zeer bereidwillig om mee te werken. Ook kreeg ik het voor elkaar dat er gister een rectificatie gepubliceerd werd, naar aanleiding van onjuistheden in een artikel in het AD.
Het is fijn om dingen voor elkaar te kunnen krijgen, om een verschil te kunnen maken. Daar heb ik het ook voor gedaan. Om vragen te beantwoorden, om duidelijkheid te scheppen en om op die manier de pijn van de gesneuvelde bomen toch iets te kunnen verzachten. Dit artikel is ook gepubliceerd op Regio Woudrichem.
Het artikel
Soms kan er in één dag veel veel veranderen. Daar weten de Woerkumers over mee te praten. Zit je het ene moment nog rustig van je koffie te genieten, het volgende moment wordt de rust ruw verstoord door een stel kettingzagen aan de overkant van d’n Bol. Binnen een paar uur lagen ze om, de zo vertrouwde en beeldbepalende populieren op de Gijsenkrib.
Vraagtekens rezen ver boven de karakteristieke toren van het pittoreske vestingstadje uit. Wie was hiervoor verantwoordelijk? Waar was dat nou voor nodig? Hoe komen ze erop om ‘onze’ bomen om te zagen!? Naast vraagtekens vooral ook boosheid en onbegrip. Te veel vragen en te weinig antwoorden. In dit artikel helder ik één en ander graag voor u op.
Al vrij snel werd duidelijk dat niet Ruimte voor de Rivier, zoals sommigen vermoedden, maar Rijkswaterstaat de ‘boosdoener’ was van de kaalslag. Massaal werden de pijlen op RWS gericht en na het verschijnen van een niet bepaald verhelderend artikel in het AD, werd de stemming nog grimmiger. Hoezo een fietspad onder de bomen?
Hoezo wordt ‘t uitzicht beter? Je kunt wel stellen dat het pakket vragen almaar groeide. Intussen werd woordvoerder Rob Hageman van Rijkswaterstaat het vuur aan de schenen gelegd en had iedereen een mening over de situatie. Reden genoeg om op onderzoek uit te gaan en de feiten boven tafel te krijgen!
Groen op de Gijsenkrib
Bomen over bomen
Allereerst een stukje achtergrondinfo over deze bomen. De populieren in Nederland zijn over het algemeen aangeplant en komen in mindere mate van nature voor. De Canadapopulier, de soort die op de krib stond, kan tot 30 meter hoog worden en heeft een krachtige en verspreide wortelgroei, waardoor ze niet dicht bij fietspaden en huizen geplaatst mogen worden. Deze populierenvariant is matig bestand tegen wind. De populieren op de krib waren 30 jaar oud en helaas verre van vitaal.
Een aantal bomen vertoonden rot en bacterieziekten in de kern en ondanks dat er geen sprake is van een echt wandelpad op het terrein, was het risico op verwonden van het aanwezige vee of een enkele wandelaar te groot om ze behouden. De bomen die op vroegere foto’s (afkomstig van OudWoerkum.nl) staan afgebeeld, zijn ook populieren, maar dit waren de voorgangers van de inmiddels gekapte exemplaren.
Foutje, Bedankt!
Voor het onderzoek had ik o.a. contact met Staatsbosbeheer, gemeente Zaltbommel, Algemeen Dagblad en Rob Hageman van Rijkswaterstaat. Al snel bleek dat de ‘fout’ niet alleen bij Rijkswaterstaat te zoeken was, maar dat sprake was van een opeenstapeling van misverstanden en miscommunicatie.
Zo bleek het in AD vermelde – niet bestaande – fietspad een kwestie te zijn van verkeerd begrepen door de verslaggever (waarvan inmiddels een rectificatie is gepubliceerd). Ook in het artikel van Brabants Dagblad zijn dingen uiteindelijk iets anders overgekomen dan gepland, waardoor onder meer het misverstand is ontstaan over de ‘mistbomen’ / ‘bakenbomen’. Deze misverstanden werkten helaas als katalysator op de toch al ontstemde Woerkumers.
RWS buiten schot?
Rijkswaterstaat komt helaas ook niet ongeschonden uit de strijd. Woordvoerder Rob Hageman geeft toe dat er fouten zijn gemaakt en dat daar een les uit is geleerd. Overigens geeft hij aan dat de organisatie niet op de hoogte is geweest van de historische waarde van de karakteristieke populieren. Hieraan ligt een gebrek aan communicatie ten grondslag, wat zich onder meer uit in het tekortschieten aan informatievoering richting Woudrichem.
De Gijsenkrib ligt namelijk net buiten Woudrichem en valt onder gemeente Zaltbommel, dus onder provincie Gelderland. Rijkswaterstaat Oost Nederland, die de kap in nauw overleg met Staatsbosbeheer voor hun rekening heeft genomen, had toch een stukje verder over de provinciegrens moeten kijken.
Ze hadden zich moeten realiseren dat de bomen van een wezenlijk belang waren voor het Brabantse Woudrichem en gemeente en inwoners moeten informeren. Stichting Slot Loevestein is overigens wel ingelicht over de kap. Zoals Hageman later ook meldt in het SBS6 programma Hart van Nederland, zal er in het vervolg beter geïnformeerd worden naar belanghebbenden.
Opstaan en verder gaan
Zoals gezegd, hadden de populieren echt hun beste tijd gehad en is 30 jaar voor zulke bomen in dergelijke omstandigheden (veel wind en water) wel het uiterste. De nieuw te planten essen kunnen sowieso veel ouder worden dan populieren, dus in die zin kunnen we van een voordeel spreken.
De reden dat RWS er niet voor gekozen heeft om uitsluitend de slechtste bomen te kappen, is omdat onbekend was hoe ze er van binnen uitzagen. Om het risico op omvallende bomen uit te sluiten, is besloten de populieren allemaal aan te pakken.
De nieuwe aanplant zal ook in één keer worden geplaatst. Wanneer dat precies zal gebeuren en hoe groot de nieuw aan te planten bomen zijn, is nog niet bekend. Dit is afhankelijk van de bestelling bij Staatsbosbeheer.
In het kader van de bezuinigingen, waarbij zelfs complete weg-projecten geschrapt worden, is het moeilijk te verkopen dat er op de Gijsenkrib kostbare grote bomen moeten komen. Jonge exemplaren worden tenslotte vanzelf groter.
Historische Haven Woudrichem
Rijkswaterstaat heeft overigens geen vergunning nodig gehad voor de kap. Navraag bij gemeente Zaltbommel leverde informatie op over de bepalingen omtrent vergunningen. Daaruit bleek dat je in de gemeente alleen een kapvergunning (omgevingsvergunning) dient aan te vragen voor bomen die voorkomen op de lijst van Waardevolle en Monumentale bomen. Deze lijst is in te zien via de gemeentewebsite. De populieren op de Gijsenkrib vielen daar niet onder, ook dit is zorgvuldig onderzocht en geverifieerd.
Slotconclusie
Rijkswaterstaat heeft een les geleerd op het gebied van communicatie, Woudrichem heeft voldoende stof tot praten gehad en is na het eindigen van het eerste seizoen Dokter Tinus wéér op TV geweest. Complimenten voor de ‘nabehandeling’ van Rijkswaterstaat en de bereidheid tot het beantwoorden van vragen (en dat waren er veel!) omtrent de bomenkap. We hebben met z’n allen geleerd dat wat gedrukt staat niet altijd de waarheid is dat niet alles is wat het lijkt.
Het is niet toegestaan om zonder toestemming tekst en/of afbeeldingen uit dit artikel te gebruiken.
Hallo,
Ik kan nergens vinden waarom de krib naar GIJSEN vernoemd is.
Weet iemand misschien het antwoord ??
Bedankt alvast !
Sorry, zag dat deze vraag al eerder gesteld werd.
Jammer……nog geen echt antwoord erop.
Hoi Jan. Ik weet het ook niet eigenlijk. Maar daar is wel achter te komen. Als ik het weet kom ik er op terug!
Ik wil het nog graag uit een andere bron bevestigd krijgen, maar voorlopig lijkt het erop dat er ooit iemand is verdronken die Gijs (achternaam (nog) onbekend) heette.
En inmiddels hoor ik ook dat er in het verleden (in ieder geval ergens in de periode tussen ca. 1960 en ca. 1990) tijdens carnaval een pop op de krib werd verbrand die Gijs heette.
Ik heb inmiddels de informatie voor je via via! Stuur even een mailtje via de contactpagina, dan stuur ik het aan je door.
Hoi Ester,
Beantwoording ivm mijn mail-adres. Ik neem aan dat je dat nu kan zien ?
groetjes,
Jan
Goed dat je op zoek bent gegaan naar de feiten. De conclusie zou wat mij betreft een heel andere moeten zijn: Rijkswaterstaat heeft belunderd, de gemeente Woudrichem is keihard gepasseerd en moet alles op alles zetten om bomen van formaat terug te krijgen.
– De populieren waren niet vitaal maar ook niet levensgevaarlijk. Er was geen sprake van urgentie.
– RWS was al jaren bekend met de kwaliteit van de bomen en had dus eerder jonge bomen moeten laten planten zodat de kap van de oudjes minder pijn zou doen aan de ogen.
– Dat RWS niet op de hoogte was van de historische en beeldbepalende waarde van de bomen is verontrustend. Ambtenaren hebben kennelijk geen contact opgenomen met de gemeente Woudrichem omdat de bomen op Bommels grondgebied staan. Schandalig. Het gaat hier om een van de meest gefotografeerde plekken van de provincie, het gezicht van Woudrichem.
– De Stichting Loevestein en gemeente Zaltbommel vonden het kennelijk niet nodig om aan de bel te trekken bij Woudrichem. Dat zegt weinig goeds over de samenwerking.
Hartelijk dank voor je reactie. In feite is de enige ‘blunder’ die gemaakt is, uiteindelijk het gebrek aan communicatie naar Woudrichem toe. Zoals gezegd schijnt Loevestein wel degelijk ingelicht te zijn (ondanks tegenstrijdige berichten) maar hebben de mensen van RWS Oost NL niet stilgestaan bij het feit dat de bomen van belang waren voor een dorpje uit de buurtprovincie, maar de landtong bevindt zich in die zin dan ook op een uitzonderlijk punt.
Inderdaad had RWS wellicht beter op de hoogte geweest van de historische waarde als vantevoren beter gecommuniceerd was, maar ik denk dat de bomen dan alsnog tegen de vlakte waren gegaan, misschien niet nu, dan wel over een jaar. De vorige populieren zijn ook ooit gekapt. Dat is de natuur, dingen gaan niet eindeloos mee.
Waarom St. Loevestein niets heeft laten doorschemeren voordat het al gebeurd was, is mij onbekend, daar kan ik dus niets over zeggen. Ik heb ook contact gehad met gem. Zaltbommel en had sowieso het idee dat het niet een zaak was waar ze zich druk mee bezig hielden. Eén van de zovele werkzaamheden’ van de staat, zeg maar.
Het is nog steeds erg jammer, maar na mijn onderzoek ben ik wel tot de conclusie gekomen dat de bomen echt niet goed meer waren. De vraag ‘niet vitaal is toch niet doodzoek of bijna dood’ heb ik overigens ook gesteld en als antwoord daarop kreeg ik te horen dat er duidelijk rot en bacterieziekten zijn geconstateerd in diverse bomen. De reden waarom neit alleen de zieke bomen zxijn omgehaald kun je in het artikel lezen.
De kwestie over ‘bomen van formaat’ zag ik inderdaad ook al op Twitter langs komen. Ik denk niet dat je daarop moet rekenen. Ik heb net even gebeld met een bekende boomkwekerij en ondanks dat prijzen voor bomen gebaseerd zijn om de stam-omtrek en niet op de hoogte, moet je voor een boom van zo’n 10 meter hoog al gauw op 1000 Euro of meer rekenen. Per boom dus! Als je aan de andere kant ziet dat de staat zelfs heel Slot Loevestein wil wegbezuinigen, denk ik dat Woudrichem in dit geval iets ruimdenkender moet zijn. Bomen worden vanzelf groter en er staat dan tenminste wat opvulling.
Ester,
Ik heb kennelijk ongeveer hetzelfde traject afgelegd als jij en ben tot dezelfde conclusie gekomen: ’t Is een beetje jammer dat ‘Woerkum’ niet vooraf even geinformeerd is (geldt misschien ook wel voor de bewoners van de noordelijke oever van de Waal) maar voor de rest vind ik dat allerlei mensen zich er kennelijk over opwinden alsof hen iets is aangedaan.
Ik heb nog een paar stukjes informatie en een paar vragen die het beeld verder kunnen completeren:
1. De nu gekapte generatie dateert met zekerheid van vóór 1980 en ik vermoed van begin 70-er jaren. Daarmee zijn ze eerder (bijna) 40 jaar oud dan de hier en daar genoemde 30 jaar.
2. RWS heeft – om het leven van de bomen te rekken – ca. 2 jaar geleden de bomen uitgebreid laten snoeien: Zwakke takken zijn verwijderd. Deze operatie had uitsluitend het doel het leven van de populieren te rekken maar veel ’tijdwinst’ heeft het niet opgeleverd.
3. Het gehele Munnikenland wordt in opdracht van het Waterschap Rivierenland in het kader van Ruimte voor de Rivier opnieuw ingericht. Een uitgebreide beschrijving (76 blz.) is te vinden op
4. Dit plan voor het Munnikenland geeft aan dat de Gijsenkrib is voorbestemd om ‘natuurlijk gras- en hooiland’ te worden. Dan zou je dus veronderstellen dat er geen bomen komen. Maar vlgs RWS vindt in het gebied beheer plaats op basis van natuurlijke successie, d.w.z. kap met herplanting.
5. Er komen 12 essen terug ter vervanging van de nu gerooide 12 populieren. (De berichten over 15-20 omgezaagde bomen vallen wat mij betreft in de categorie opgeklopte stemmingmakerij – net zoals allerlei tweets en andere internetberichten die de afgelopen dagen zijn verschenen.
Ik heb nog wel een paar vragen waar ik tot op heden geen antwoord op heb kunnen vinden. Wellicht kan iemand deze puzzelstukjes aanvullen:
6. Wanneer is de Gijsenkrib in de huidige vorm (met basaltkeien) aangelegd ? Waarom precies ? Om de scheepvaart het in- en uitvaren van de Maas te vergemakkelijken ? En waaraan dankt hij zijn naam ?
7. De vorige generatie bomen die in de afgelopen 10-29 jaar succesievelijk is gesneuveld dateerde naar ik meen uit de jaren vijftig of zestig van de vorige eeuw. Was dat de eerste generatie bomen op de Gijsenkrib ? Wanneer zijn er voor het eerst bomen op de Gijsenkrib geplant en waarom ? Is aantoonbaar dat ze daar als zgn. bakenbomen zijn neergezet ? N.B.: Bakenbomen zijn – voorzover ik nu heb gevonden – neergezet op de kribben in het meer bovenstroomse deel van de Maas rond 1930, dus ruim nadat de Maas is afgedamd. Maar wellicht ook elders ? En eerder ? En waren dat dan populieren ? Dat laatste is relevant omdat de populieren op de Gijsenkrib door sommigen een ‘cultuurhistorische waarde’ wordt toegedicht. Ik probeer te achterhalen welke cultuur en welke historie dan bedoeld wordt…
Jop
Dank voor je reactie Jop. Van een aantal van de punten die je noemt was ik op de hoogte. Echter had ik zoveel informatie vergaard, dat je op een gegeven moment prioriteiten moet stellen en keuzes moet maken welke items in het uiteindelijke artikel voor zullen komen, omdat het – toch al behoorlijk lange – stuk anders uit z’n voegen zou barsten.
Op je vragen kan ik je helaas niet van een antwoord voorzien. Ik heb me voor mijn onderzoek voornamelijk gefocust op het heden en de situatie rondom de kap en omdat ik geen aanleiding zag verder in het verleden te duiken omtrent deze zaak, heb ik dat ook niet gedaan. Misschien dat je eens zou kunnen informeren bij Aart de Joode van OudWoerkum of bij de gemeente Zaltbommel, die hebben waarschijnlijk wel een archief van dit soort informatie m.b.t. het kadaster en toewijzing en functie van percelen.
mooi geschreven begrijp dat je er inderdaad veel werk aan hebt gehad is wel leuk dat je nu echt de waarheid weet en niet alleen de praatjes!!! klasse!!!
Je hebt een eerlijk en goed beschouwend stuk geschreven! Complimenten!!
Je was een meid met een missie:)