Zoals ik in het weekoverzicht al vertelde, ben ik afgelopen zondag weer met Sven mee geweest naar Heusden. Weer samen een mooie dienst bijgewoond in de Catharijnekerk in Heusden, daarna geluncht bij Bakkertje Deeg, waar ik zelf zo’n dertig jaar geleden nog stage heb gelopen en vervolgens naar molen nr3., waar Sven samen met een paar anderen de molensteen zou gaan scherpen.
Zoals je al langer weet, ben ik gek van molens en dat gaat dus ook verder dan domweg plaatjes schieten van (bij voorkeur) draaiende wieken. Ook het hele technische aspect vind ik interessant en zoals je je misschien herinnert, wil ik zelf ook graag de opleiding gaan doen tot vrijwillig molenaar.
Wat ik zo machtig mooi vind, is dat een molen eigenlijk een soort ‘levende’ machine is, torenhoog en vol met techniek, maar zonder dat daar ook maar iets van computers of, zoals je wilt, AI aan te pas komt. Eeuwenoude techniek die ook nog altijd actief en effectief is, waar productie mee gedraaid kan worden. Dat vind ik prachtig.
Maar waar elke machine onderhoud behoeft, is dat bij een molen uiteraard ook zo. Er gaat weleens iets kapot wat gerepareerd of vervangen moet worden en de molenstenen die zorgen dat er daadwerkelijk iets gemalen wordt, moeten eens in de zoveel tijd weer gescherpt worden. Dat scherpen van een molensteen heet overigens ‘billen’ en dat doe je met een bilhamer; een hamer met een platte spitse punt aan beide zijden.
Molenstenen zijn altijd met zijn tweeën (een koppel), omdat er anders weinig te malen valt. Een simpel voorbeeld is je gebit: Als je alleen boven of onder kiezen zou hebben, zou je je eten niet kunnen vermalen. Dat geldt ook voor molenstenen, de zogenaamde loper en ligger. Beide stenen bevatten groeven (scherpsel), waar graankorrels tussen komen en vervolgens verpulverd worden tot meel.
En dan zijn er ook nog verschillende maten én typen molenstenen, om het allemaal nog wat ingewikkelder te maken. Maar wat bij alle molenstenen hetzelfde blijft, is dat ze eens in de zoveel tijd gescherpt, gebild moeten worden. Bij sommige soorten stenen moet dat overigens veel vaker, door hun verschil in hardheid.
Het molensteenkoppel in molen nr.3 in Heusden wordt overigens gebruikt om maïs te vermalen wat als veevoer wordt gebruikt. Je kunt je voorstellen dat zo’n molensteen dus weer een wat andere aanpak vereist dan een steen die wordt gebruikt voor het malen van tarwekorrels tot fijn meel.
Misschien een wat technisch verhaal, maar ik vind het leuk om de kennis die ik inmiddels heb vergaard, ook zo nu en dan met anderen te delen. En zondagmiddag mocht ik er dus ook bij zijn, terwijl Sven met nog drie andere mannen de loper van de ligger lichtte en het ‘hamertje-tik’ vervolgens urenlang in de omtrek te horen was.
Omdat ik me netjes aangekleed had voor het kerkbezoek en een lange jurk droeg die ik per se aan wilde, was ik wel even bang dat ik door de rest misschien voor tutje zou worden aangezien. Met m’n jurk en m’n knot en m’n make-up.
Weten zij veel dat ik doorgaans meer ‘one of the guys’ ben en zelden een jurk draag. Maar ik heb daarin net zoveel bewegingsvrijheid als een broek en als ie vies zou worden, is de wasmachine geduldig. En ik hoefde niet aan het werk, al heb ik zelf ook even de bilhamer beet gehad, maar voor mij bleek het qua zicht net een brug te ver. Ik zag de kerven wel, maar niet of ik iets uit het bodemsel hakte. En dat is ’t belangrijkst!
De mannen zijn tot eind van de middag bezig geweest om de ligger van een nieuw scherpsel te voorzien. Omdat het dus nogal een tijdrovende precisieklus is, lukte het niet om de loper (die inmiddels recht overeind tegen de wand van de molen leunde) ook te doen, maar dat gaat over een week of twee gebeuren en dan mag ik als het goed is ook weer mee.
Ik heb zelf het hele proces zoveel mogelijk vastgelegd in foto’s en filmpjes, waar ik later een compilatievideo van in elkaar heb gedraaid. Ondanks dat ik er niet per se was om het ook te leren (dat is sowieso geen vereiste voor de opleiding die ik dus nog wil gaan doen), heb ik ook wel weer wat van opgestoken en dat is mooi meegenomen!
Onderstaand kun je de video bekijken (of hier rechtstreeks op Instagram).